/2022.05.16/: Дампуурсан Өмнөд Азийн улс сүүлийн ашиглаж болох гадаад нөөцөө устгаж байгаа энэ үед Хятадын Шри-Ланк дахь эдийн засгийн хувь хэмжээ анхаарлын төвд ороод байна.
Тус улсын хөрөнгө дөрөвдүгээр сарын сүүл гэхэд 50 сая доллар болтлоо багассан гэж засгийн газрын сайд нь парламентад илтгэсэн байна.
Сангийн сайд Али Сабригийн хүлээн зөвшөөрснөөр ерөнхийлөгч Готабая Ражапаксагийн засгийн газар энэ оны эхний улиралд 1.5 тэрбум доллар давж байсан албан ёсны нөөцийн тоог нэмэгдүүлэхийн тулд Хятадтай нууц хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулсан байна.
Тус улсын нөөц бараг Хятадын Ардын банкны 1.5 тэрбум ам.долларын свопоос бүрдэж байжээ.
Өнгөрсөн долоо хоногт болсон эсэргүүцэгчдийн жагсаалаас болж Хятадын гол холбоотон болох Готабаягийн ах, ерөнхийлөгч асан Ерөнхий сайд Махинда Ражапакса огцорлоо.
Шри Ланк дахь Хятадын эдийн засгийн ашиг сонирхлын талаар таны мэдэх ёстой таван зүйлийг энд оруулав.
Шри Ланкийн 81 тэрбум ам.долларын эдийн засагт Хятад ямар үүрэг гүйцэтгэж байна вэ?
Махинда 2010-2015 онд хоёр дахь удаагаа ерөнхийлөгчөөр ажиллах хугацаандаа Шри Ланкаг Бээжинг дэмжсэн гадаад бодлого руу чиглүүлсэн нь Хятад улс тус арлын тэргүүлэгч банкир, барилгын салбарын тэргүүлэгч болж өсөх замыг тавьсан юм. 30 гаруй жил үргэлжилсэн иргэний дайн Махиндагийн хяналтан дор дууссаны дараа Хятадын таван тэрбум долларын зээл нь дэд бүтцийн өсөлтийг дэмжсэн юм. Тус зээлийн ачаар шинэ боомтоос эхлээд нисэх онгоцны буудал, өргөн хурдны замууд зэрэг шинэ дурсгалт газруудыг байгуулж байв.
Махиндагийн үед дайн ширүүсч, Хятадын зэвсгийн борлуулалт 1.8 тэрбум ам.долларт хүрч, Хятад Коломбогийн гол зэвсгийн нийлүүлэгч болж байв.
Ражапаксагийн хүмүүсийн хүлээн зөвшөөрсөн нууцлаг байх нөхцөлтэй гэрээ нь Хятад улсыг олон арван жилийн турш Шри Ланкийн тэргүүлэгч түнш байсан Япон, Энэтхэгийг ардаа орхих боломжийг олгосон юм.
Мөн Хятад улс Коломбогийн эргийн эргэн тойронд сэргээгдсэн газар нутагт орчин үеийн бизнесийн төв болох "Бүс ба Зам" хөтөлбөрт 1.4 тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт хийжээ. Валютын солилцооны нэгэн адил энэ нь Энэтхэгийн далай дахь стратегийн хөрөнгөө Бээжингийн эрхшээлд оруулах үндэс болсон юм.
Хятадын зээл бусад улсаас юугаараа ялгаатай байдаг вэ?
2020 он гэхэд Шри-Ланка гадаад өрийг төлөх чадваргүй болох аюул нүүрлээд байна. Олон улсын валютын сангаас тус арлын гадаад өрийг 38.6 тэрбум ам.доллар буюу төв засгийн газрын нийт өрийн 47.6 хувьтай тэнцэх хэмжээний гэж үзжээ. Хятад 10%, Япон 10%
Гэвч Хятадаас зээлсэн зардал нь энэ өрийг ялгаж салгаж өгсөн. Коломбо хотод төвтэй Verite Research судалгааны төвөөс гаргасан тоо баримтаас харахад Хятадын зээлийн хүү дунджаар 3.3% байсан бол Японых 0.7% байна. Мөн Хятадын өрийн төлөх хугацаа дунджаар 18 жил, Энэтхэгийнх 24 жил, Японых 34 жил байна.
Хятадын банк яаж Шри Ланкийн гол банк болсон бэ?
Коломбо арилжааны зээлээ өсгөх шаардлагатай болсон үед Хятад Шри Ланкийг аварчээ. 2018 он гэхэд барууны талыг баримтлагч эвслийн засгийн газар байгуулагдаж Викремесингх Ерөнхий сайдаар томилогдонгуутаа Хятадын мөнгөн урсгалыг бүр ихээр ашиглаж эхлэв. Хятадын Хөгжлийн банкнаас нэг тэрбум долларын синдикат /найман жилийн хугацаатай, гурван жил үндсэн төлбөрөөс 5.25 хувийн хүүтэй/ зээлийг Коломбо барууны чиг баримжаатай олон улсын банкуудын саналаас илүү сонирхолтой гэж үзсэн нөхцлөөр санал болгожээ.
Үүний дараа Хятад улс бүхэл бүтэн нэг тэрбум ам.долларын бондыг худалдан авах санал гаргажээ. Гэвч Шри Ланкийн засгийн газар Хятадын хараат болохоос сэргийлж олон улсын хөрөнгийн зах зээлд гарахыг илүүд үзсэн юм.
Гэсэн хэдий ч 2020 онд COVID-19-ийн нөлөөллөөс болж синдикат зээл авахын тулд Хятадын зээлдүүлэгчид хандсан байна. 2021 оны дөрөвдүгээр сард Хятадын Хөгжлийн банк 500 сая долларын зээл олгохыг зөвшөөрсөн нь 2020 оны эхээр Коломбогийн Бээжингээс хүсч байсан 1 тэрбум долларын тусламжийн хоёр дахь хэсэг нь байжээ.
Шри Ланкийн хямралд ороход Бээжин ямар алхам хийв?
Энэ оны эхээр Шри Ланка 6.9 тэрбум ам.долларын гадаад өрийг төлөх ёстой болсон тул Ерөнхийлөгч Готабая, Ерөнхий сайд Махинда нар Бээжингээс санхүүгийн тусламж хүсч, 2022 онд төлөх өрийн төлбөрийг бүтцийн өөрчлөлтөд оруулахыг хүсчээ. Коломбо хотод төвтэй судалгааны төв болох Advocata хүрээлэнгийн тооцоолсноор Хятадын зээлдүүлэгчдийн өрөнд Хятадын Хөгжлийн банкны корпорацид 119 сая доллар, Хятадын Хөгжлийн банкинд 232 сая доллар, Хятадын Экспорт-Импортын банкинд 232 сая доллар оржээ.
Гэвч Бээжин Хятадыг дэмжигч Шри Ланкийн холбоотнууддаа хатуу ширүүн царайгаа харуулав. Дөрөвдүгээр сард Шри Ланка гадаад төлбөрөө төлөхгүй байх шийдвэр гаргасны дараа ОУВС-аас тусламж хүсэхэд Бээжин дургүйцсэн байна. Шри Ланкад суугаа БНХАУ-ын Элчин сайд Ци Женхун сэтгүүлчдэд хэлэхдээ "Хятад улс Шри Ланкийг дефолтд оруулахгүйн тулд чадах бүхнээ хийсэн ч харамсалтай нь ОУВС-д очиж, дефолт хийхээр шийдсэн" гэжээ.
Хожим нь Хятад улс Коломбогийн одоо байгаа өрийг барагдуулахын тулд Шри Ланкад шинэ зээл санал болгожээ. Хоёр улс 1.5 тэрбум ам.долларын зээлийн шугам, нэг тэрбум ам.долларын синдикат зээлийн талаар хэдэн сарын турш ярилцсан байна.
Хятадын зээлүүдийг авсан Зүүн өмнөд болон Өмнөд Азийн жижиг улсууд Хятад Шри Ланкийн эдийн засгийн хүндрэлийг хэрхэн зохицуулж байгааг ажиглаж байна. Бээжингийн өрийн зурагт Камбож, Лаос, Мьянмараас Мальдив, Балба хүртэл багтдаг.
Эх сурвалж: NikkeiAsia
