Зуны цагийн хуваарийн давуу болон сул талууд
 
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2023/03/22-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.

Зуны цагийн хуваарийн давуу болон сул талууд

Summer time, hands forward one hour: advantages, disadvantages and possible  abolition

/2023.03.22/: 1916 оны тавдугаар сарын 1-нд буюу дэлхийн нэгдүгээр дайны үеэр Герман улс эрчим хүчээ хэмнэхийн тулд хамгийн анх зуны цагийн хуваарьт шилжиж, долоо хоногийн дараа Их Британи төд удалгүй европын бусад улс уг шийдвэрийг хэрэгжүүлжээ.

Өнөөдрийн байдлаар дэлхий дээр 70 орчим улс зуны цагийн хуваарьт шилждэг бөгөөд түүхэндээ нийтдээ 143 улс өмнө нь энэ хуваарийн дагуу цагаа өөрчилдөг байжээ. Аж үйлдвэржсэн томоохон гүрнүүдээс зөвхөн Энэтхэг, Хятад, Япон улсууд л энэ цагийн хуваарийг ашигладаггүй байна.

Монгол Улсын хувьд 1983-2016 оны хооронд зуны цагийн хуваарьт шилждэг байсан ч үүнийг түдгэлзүүлсэн.

Дэлхий нийт зуны цагийн хуваарьт шилждэг болсноос хойш 100 гаран жил өнгөрсөн ч өнөөдрийг хүртэл сайн муу гэж мэтгэлцэж нэг шийдэлд хүрч чадаагүй хэвээрээ л байна.

Ингээд хүмүүсийн дунд хийсэн судлагаа шинжилгээнд тулгуурласан зуны цагийн хуваарьт шилжихийн сул болон давуу талуудыг товчхон танилцуулъя.

Давуу тал

Сул тал

Зуны цагийн хуваарьт аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлдэг.

  • Харанхуй бүрэнхий байдлаас хамаарсан зам тээврийн осол багасдаг (сул тал дээр хүртэл зам тээврийн осол нэмэгддэг гэж бичсэн тул маш сонирхолтой бөгөөд харьцангуй ойлголт).

  • Эдийн засагч Женнифер Николас Сандерс нар зуны цагийн хуваарьт шилжсэний дараа хулгайн гэмт хэрэг нийтдээ 7 хувь , оройн цагаар 27 хувиар буурдаг болохыг олж мэджээ. Тэд "Гудамжны гэмт хэргийн ихэнх нь оройн цагаар буюу 17-20 цагийн хооронд гардаг бөгөөд гэмт хэрэг ихтэй цагаар илүү гэрэлтүүлэгтэй байх нь хохирогчид болон хажуугаар өнгөрч буй хүмүүст болзошгүй аюул заналхийллийг олж харах, улмаар гэм буруутай этгээдүүдийг илрүүлэхэд хялбар болгодог" гэж мэдэгджээ.

  • Мөн үдэш орой гэгээтэй байдаг болсноор явган зорчигч, гадаа тоглож буй хүүхэд багачууд, амьтадад илүү аюулгүй болдог байна. Зөвхөн хулгайн гэмт хэрэг гэлтгүй, машин тэрэгний жолоочид явган зорчигчдийг сайн ажиглаж харж чадна.

Зуны цагийн хуваарьт шилжих эрүүл мэндэд муу.

  • Давуу тал дээр дурдсан зам тээврийн осол багасдаг гэсэн хэдий ч эргээд мөн бага нойртой байснаас улбаалан анхаарал төвлөрөл болон самбаачлах хурд багаснаас үүдэн зам тээврийн осол нэмэгддэг гэсэн судалгаа мөн байдаг. Мөн зам тээврийн ослууд нь илүү хүнд төрлийн байх нь элбэг болдог ба өвлийн цагийн хуваарьтай харьцуулахад 5-6,5%-аар нэмэгддэг байна.

  • Унтах горимыг нэг цагаар ч хамаагүй өөрчлөхөд хүний байгалийн циркадиан хэмнэлтэй зөрчилдөж, эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг. Ялангуяа бидний амьдрал нар сарыг биш нийгмийн цагт тогтмол сэрж унтдаг болсноос улбаалан нөлөөлөх нөлөө их. Зарим нэг судалгаанаас харахад ЗЦХ-т шилжсэний эхний Даваа, Мягмар гаригуудад зүрхний шигдээс 10%-аар нэмэгдсэн үзүүлэлттэй ажиглагджээ. Зарим хүмүүсийн ажиглалтаас дүгнэхэд цагийн хуваарьт шилжсэн зөвхийн эхний Даваа, Мягмар гариг гэлтгүй эхний долоо хоногт зам тээвэр болон ажлын байран дахь осол аваарийн тоо мэдэгдэхүйц нэмэгддэг гэсэн байна. Харин өөр судалгаанаас харахад кластер толгой өвдөлтийг нэмэгдүүлдэг гэжээ.

  • Австралид зуны цагийн хуваарьт шилжих үеэр эрчүүдийн амиа хорлох түвшин жилийн бусад үетэй харьцуулахад өндөр байгааг олж тогтоосон байна.

Зуны цагийн хуваарь эдийн засагт эерэг нөлөөтэй.

  • Үдэш орой гэгээтэй байна гэдэг нь хүмүүс ажлаа тараад дэлгүүр хэсэх элбэг байж, жижиглэнгийн борлуулалтыг нэмэгдүүлнэ. Мөн гадуур машинтайгаа илүү их зугаалснаар бензин тос илүү их зарагдаж, ундаа чихэр жимс илүү их борлуулагдана.

  • Гольфийн салбарын мэдээлж буйгаар тоглогчид оройн уртасгасан цагаар тоглох боломжтой байдаг тул зуны цагийн хуваарийн үе дэх нэг сарын ашиг 200-400 сая ам. доллар байсан гэжээ. Харин барбекью салбарынхны хувьд нэг сарын орлого нь 150 сая ам. доллараар нэмэгддэг байна. 2007 оны судалгаанаас тооцоолоход нар хожуу жаргасны ачаар нийтдээ 59 сая ам. доллар хулгай дээрмээс аврагдаж хэмнэгджээ.

  • Иймээс эдийн засагт эерэг нөлөөтэй байдаг тул худалдааны танхимууд зуны цагийн хуваарийг дэмжих хандлагатай байдаг. Зуны үеэр худалдан авалт их хийгддэж, хэрэглээний зардал нэмэгддэг нь эдийн засагт маш том түлхэц өгдөг гэнэ.

Зуны цагийн хуваарь нь идэвхтэй амьдралын хэв маягыг дэмждэг.

  • Гадаа гэгээтэй байх үед хүмүүс ажлаа тараад гадуур үйл ажиллагаанд оролцох хандлагатай байдаг.

  • Саймон Фрейзерийн их сургуулийн эдийн засгийн дэд профессор Хендрик Вольф хэлэхдээ, ЗЦХ-ийн улмаас "хүмүүс гадаа илүү их амарч, гэр дотор зурагт үзэх нь багасдаг... статистикаас харвал гэртээ суухын оронд гадуур гарах хүмүүсийн тоо 3%-р нэмэгддэг.

  • Мөн цэнгэлдэх хүрээлэнгүүдэд гэрэлтүүлэг муу байх үед бэйсбол нь ЗЦХ-н маш том дэмжигч байсан. Орой үдшийн цагаар гэрэлтэй байснаар сургуулийн хүүхдүүд болон ажилчид бэйсбол тоглож чаддаг байна. Зөвхөн бэйсбол гэлтгүй бүхий л гадаа тоглох боломжтой спортыг илүү их идэвхтэй тоглодог.

Зуны цагийн хуваарь нь зардал ихтэй/үнэтэй.

Юта мужийн их сургуулийн эдийн засагч II Виллиам Ф.Шугарт цагийг солих энгийн үйлдэл нь америкчуудад 1.7 тэрбум долларын алдагдсан боломжийн зардалд хүргэдэг гэж мэдэгджээ. Өөрөөр хэлбэл элдэв цаган төхөөрөмжүүдийнхээ цагийг урагш хойш солих хөдөлгөхөд зарцуулах арав гаруй минутыг илүү үр дүнтэй зарцуулж болно гэсэн үг.

2007 онд АНУ-н агаарын тээврийн холбоо ЗЦХ нь агаарын тээврийн салбарт 147 сая ам. долларын өртөг авчирсан гэжээ. Энэ нь ЗЦХ-т шилждэггүй улс орнууд цагийн хуваарь будилснаас үүдсэн байна.

2017 онд Алдагдсан Цагийн Эдийн Засгийн Индексийн дагуу, цагийг урагшлуулах нь АНУ-ын эдийн засагт улсын хэмжээнд нийтдээ 434 сая ам. долларын хохирол учруулсан бөгөөд эрүүл мэндийн асуудал үүсгэж, бүтээмж бууруулж, ажлын байрны гэмтэл бэртэл авчирдаг гэжээ.

Pros and Cons of Daylight Saving ("Savings") Time

Сонирхолтой баримт:

АНУ-д 1918 онд хамгийн анх ЗЦХ-г танилцуулах үед зарим хүмүүс одоог хүртэл тариаланчид болон ХАА эрхлэгчдийн лобби байсан гэж үздэг. Гэтэл харин ч эсрэгээрээ ЗЦХ-г хамгийн их эсэргүүцсэн бүлэг нь ХАА салбарынхан байсан. Тариаланчид болон малчдын цагийн хуваарийг цаг биш нар зааж өгдөг. Гэтэл цагийг эрт болгох нь хамтран ажилладаг хүмүүст болон өөрсдөд нь хүндрэл авчирсан байна. Хадлангаа эрт хураах шаардлага тулгарах ба шүүдэр нь ууршиж амжаагүй байдаг.

Хөлсөлсөн ажилчид нь цагийн хуваарийн дагуу ажилладаг учир байгалийн цагтай уялдаж өгдөггүй, жишээлэхэд үнээ үхэрнүүд тогтмол цагт сүүгээ саалгаад сурчихсан учир нэг цагийн өмнө олигтой сүү гардаггүй. Ийм учир 1919 онд ЗЦХ-г эсэргүүцсэн газар тариалангийн ашиг сонирхол гарч конгрессоор батлагдсан ч тухайн үеийн АНУ-ын ерөнхийлөгч Вудро Вилсон хориг тавьж саналыг унагасан байна. Хөдөө орон нутгийн ашиг гэхээсээ илүүтэй жижиглэнгийн худалдаа, амралт зугаалгын бизнес зэрэг хотын аж ахуй нэгжүүд олон арвын жилийн турш ЗЦХ-г дэмжиж ирсэн байдаг.

Мөн эрчим хүч хэмнэх зорилгоор анх санаачлагдан үүссэн ч өнөөгийн бидний нийгмийн амьдралд буюу технологийн хэрэглээ асар их болсон энэ үед гадаа гэрэлтэй байх эсэх нь тийм ч хамааралгүй болсон учир эрчим хүч төдийлөн хэмнэхээ больсон.

Д.Занданбат: Монгол Улсын хөгжлийн 2022 оны төлөвлөгөөний 19.7 хувь нь үр дүнгүй
Д.Занданбат: Монгол Улсын хөгжлийн 2022 оны төлөвлөгөөний 19.7 хувь нь үр дүнгүй
 
Н.Учрал: Цөмийн энергийн тухай ХУУЛЬ  батлагдаж БУРУУ жишгээс саллаа
Н.Учрал: Цөмийн энергийн тухай ХУУЛЬ батлагдаж БУРУУ жишгээс саллаа
Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2023/03/22-нд нийтлэгдсэн мэдээ болно.