/2021.12.15/ Далай болон хөрсөн дэх бичил биетүүд хуванцар идэхийн тулд хувьсаж байгаа нь судалгаагаар тогтоогджээ.
Судалгаагаар хүрээлэн буй орчноос авсан ДНХ-ийн дээжээс олдсон 200 гаруй сая генийг сканнердан судлахад 10 төрлийн хуванцрыг задлах чадвартай 30,000 өөр ферментийг илрүүлжээ.
Энэхүү судалгаа нь нянгийн хуванцар задлах чадамжийн талаарх дэлхийн хэмжээнд хийсэн анхны том хэмжээний судалгаа бөгөөд шинжилгээнд хамрагдсан дөрвөн организм тутмын нэг нь тохирох фермент агуулдаг болохыг тогтоожээ. Тэдний нээсэн ферментийн тоо, төрөл нь өөр өөр байршилд байгаа хуванцар бохирдлын хэмжээ, төрөлтэй тохирч байгааг судлаачид тогтоосон юм.
Үүний үр дүнд "хуванцарын бохирдол дэлхийн микробын экологид хэмжигдэхүйц нөлөө үзүүлж байгааг нотолж байна" гэж эрдэмтэд хэлэв.
Жил бүр сая сая тонн хуванцрыг байгаль орчинд хаядаг бөгөөд одоо Эверестийн оргилоос эхлээд хамгийн гүн далай хүртэл бохирдол дэлхий даяар тархаж байна. Ашигласан хуванцарын хэмжээг багасгах, хог хаягдлыг зөв цуглуулах, боловсруулах нь амин чухал асуудал болоод байгаа билээ.
Гэвч одоогоор олон хуванцарыг задлах, дахин боловсруулахад хэцүү байдаг. Хуванцрыг барилгын блок болгон хурдан задлах ферментийг ашиглах нь хуучин бүтээгдэхүүнээс шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг олгож, анхдагч хуванцарын үйлдвэрлэлийн хэрэгцээг багасгах хэрэгтэй. Шинэ судалгаагаар олон шинэ ферментүүдийг судалж, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах боломжийг олгох ажээ.
"Дэлхийн бичил биетний хуванцрыг задлах чадвар нь хүрээлэн буй орчны хуванцар бохирдлын хэмжилттэй нягт уялдаатай болохыг батлах олон тооны баримтыг олсон нь хүрээлэн буй орчин бидний үзүүлж буй дарамтад хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлж байгааг харуулсан чухал нотолгоо юм" гэж Шведийн Чалмерсын технологийн их сургуулийн профессор Алексей Зелезняк хэлэв.
Чалмерсын их сургуулийн профессор Ян Зримек хэлэхдээ: "Бид ийм олон тооны микробууд болон хүрээлэн буй орчинд амьдрах ийм их хэмжээний фермент олно гэж төсөөлөөгүй. Энэ бол асуудлын цар хүрээг харуулсан нээлт юм" гэжээ.
Сүүлийн 70 жилийн хугацаанд жилд 2 сая тонноос 380 сая тонн хуванцар үйлдвэрлэж байгаа нь микробуудад хуванцартай тэмцэх цагийг өгсөн гэж судлаачид хэлэв. Microbial Ecology сэтгүүлд нийтлэгдсэн энэхүү судалгаа нь хогийн цэг болон хуванцараар дүүрсэн үүнтэй төстэй газруудад ихэвчлэн байдаг хуванцарыг задалдаг 95 бичил биетний ферментийн мэдээллийн багцыг цуглуулснаар эхэлсэн гэнэ.
Дараа нь багийнхан дэлхийн 236 өөр бүс газраас бусад судлаачдын авсан хүрээлэн буй орчны ДНХ-ийн дээжээс ижил төстэй ферментүүдийг хайжээ.
67 өөр газар нутаг, гурван өөр гүнээс авсан далайн дээжээс 12,000 орчим шинэ фермент олдсон байна. Үр дүн нь далайн гүн дэх задралын ферментийн түвшин тогтмол өндөр байгааг харуулсан нь илүү гүнд байгаа хуванцар бохирдлын өндөр түвшинтэй таарч байгаа ажээ.
Хөрсний дээжийг дэлхийн 38 орны 169 байршил, 11 өөр амьдрах орчноос авахад 18000 хуванцар задалдаг фермент агуулж байгааг тогтоожээ. Хөрс нь далай тэнгисээс илүү фталат (химийн хүчиллэг бодис) нэмэлттэй хуванцар бодис агуулдаг нь тогтоогдсон бөгөөд судлаачид хуурай газрын дээжээс эдгээр химийн бодисуудад халддаг илүү олон ферментийг илрүүлжээ.
Шинэ ферментүүдийн бараг 60% нь ямар нэгэн мэдэгдэж буй ферментийн ангилалд багтдаггүй гэж эрдэмтэд мэдэгдээд эдгээр молекулууд хуванцарыг урьд өмнө мэдэгдээгүй байсан өөр аргаар задалж байна гэж үзжээ.
"Дараагийн алхам бол хамгийн ирээдүйтэй ферментүүдийг лабораторид турших бөгөөд тэдгээрийн шинж чанар, хуванцар задралын хурдыг нарийвчлан судлах болно" гэж Зелезняк хэлэв. "Тэндээс та тодорхой төрлийн полимерт зориулсан доройтуулах функц бүхий бичил биетний бүлгүүдийг зохион гаргаж авч болох юм" гэж нэмж хэлэв.
Хуванцар иддэг анхны хортон шавьжийг 2016 онд Японы хогийн цэгээс илрүүлсэн. Эрдэмтэд 2018 онд хуванцар савыг задлахдаа илүү сайн фермент бий болгожээ. 2020 онд хийсэн нэмэлт өөрчлөлтүүд нь задралын хурдыг зургаа дахин нэмэгдүүлсэн байна.
Өөр нэг мутант ферментийг Carbios компани 2020 онд бүтээсэн бөгөөд хуванцар савыг хэдэн цагийн дотор дахин боловсруулах зорилгоор задалдаг бол Германы эрдэмтэд ихэвчлэн хогийн цэгт хаядаг хорт хуванцар полиуретанаар хооллодог бактерийг мөн илрүүлжээ.
Өнгөрсөн долоо хоногт эрдэмтэд хүний хоол хүнсээр дамжуулан иддэг микропластикуудын хэмжээ лабораторид хүний эсийг гэмтээж байгааг илрүүлсэн байна.
Эх сурвалж: The Guardian
