Оном сангийн үүсгэн байгуулагчдын нэг, анагаах ухааны доктор Д.Наранжаргалтай ярилцлаа. Ярилцлагыг бүрэн эхээр нь ЭНД ДАРЖ унших боломжтой.
Зургийн тайлбар: Гэрэл зургийг Хууль зүйн Үндэсний хүрээлэнгийн постероос авав.
-Хятадын вакцины тухайд Оном сангийн Наранбаатар доктор “Энэ вакцины үйлчлэл муу байна, шинэ технологи бүхий вакцин хийх шаардлагатай” гэж хэлж байсан. Тухайн үедээ “Оном сангийнхан өөрсдөө вакцин нийлүүлэх гэлээ” гээд байсан боловч одоодэлхий дахинаа хятадын вакцин хуучинсаг аргыг хэрэглэсэн, дельта вирүсийн эсрэг тийм сайн нөлөөтэй байж чадахгүй гэдгийг тогтоочихлоо.
-Тахалтай олон янзын аргаар тэмцэх боловч урт хугацаандаа вакцин л гол гаргалгаа. Чадалтай улс орнуудын хийсэн судалгааны датануудыг уншаад, MRNA гэдэг вакцины технологи хэрэгтэй юм байна гэдгийг бид олж харсан.
-Уг нь бол энэ нь өнгөрөгч арваннэгдүгээр сард ойлгомжтой болчихсон байсан юм билээ шүү дээ.
-Тэгсэн. Эхний эмнэлзүйн судалгааны датанууд гараад ирэхэд ойлгомжтой болсон. Тэгвэл бидэнд цөөхөн хүн амтай давуу тал байна. Нийтдээ 2,2 сая хүнд 4,4 сая тун вакцин хийхэд болчихно. Өнгөрөгч арванхоёрдугаар сард Израйль файзерыг үнэ цохиж авлаа гэдгийг хүн бүхэн л уншсан байх. Манай улсын хувьд үнэ цохиж чаддаггүй юм гэхэд захиалгаа эрт өгөх боломж байсан. Ядуу буурай улс орнууд вакцингүй хоцрох нь гэдгийг өнгөрөгч аравдугаар сард хэвлэлүүд зөндөө бичсэн. Энэ дэлхийн аль ч улс орны эрдэмтэд хоорондоо учраа олохдоо амархан байдаг. Бидний хувьд гадаадад олон жил сурлаа, өөрсдийнхөө түвшинд эрдэм шинжилгээний ажил хийж байна. Бид Модерна компанийн захирал Стефан Бансельтай холбогдож, туслаач ээ гэхэд Сангийн яам руу нөхдүүд саналаа илгээсэн. Тухайн үед хөрөнгө оруулж л байх ёстой байлаа. Бид ингэлээ гээд тэрэн дундаас таван цаас олох юм байхгүй.
-Энэ нь хэддүгээр сар вэ?
-Нэгдүгээр сард. Тухайн үед Сангийн яам “Энэ хэрэггүй” гэдэг шийдвэрийг гаргасан. Вакцин нь яахав, есдүгээр сард орж ирнэ гэдэг санал тавьсан юм байна лээ. Гэхдээ эхний санал гэдэг эцсийн шийд биш шүү дээ. Боломжуудыг ашиглах ёстой, хэрэгтэй байсан. Би өөрөө Бээжингийн их сургуулийг төгссөн хүн. Би хятад вакцин гэж муулсан зүйл огт байхгүй. Шинжлэх ухааны хүн гэдэг чинь бодит тоо баримтыг хараад сонголт хийлээ гэхэд аль нь дээр байх вэ гэдгийг олж хардаг л байх учиртай. Тэгэхээр хятад вакцины талаарх мэдээлэл нь бодитой нотолгоон дээр суурилсан л мэдээлэл байсан. Синофармын хувьд тодорхой асуудал байна гэдгийг бид хэлсэн. Манай улсад суугаа Хятадын Элчин сайд өөрөө ч гэсэн “Энэ вакцин нь 18-60 насныханд зориулсан” гэдгийг эхний 300 мянган тунг хандивлахдаа хэлсэн. Хэвлэгдсэн клиникийн судалгааны датанууд дээр ч 60-аас дээш насныханд сайн, муу гэдгийг нь хэлэх нотолгоо байхгүй.
-Гэхдээ бид бараг ихэнх нь хятадын вакциныг хийлгэчихлээ шүү дээ. Энэ буруу байсан уу?
-Хятад вакциныг муулах нь утгагүй. Хятад вакцин халдварын тархалтыг зогсоож чадахгүй ч хүндрэлийг бууруулж байгаа. Тийм болохоор вакцин хийлгэсэн нь зөв. Гэхдээ “энэ вакциныг хийлгэлээ гээд бид халдваргүй болохгүй шүү” гэдгийг Оном сангийн зүгээс олон удаагийн LIVE, ярилцлага, мэдээллээр хэлсэн. Бид таагаагүй. Судалгаагаа уншиж байгаа учир л хэлээд байгаа юм шүү дээ.
-Тайланд, Индонез зэрэг улс орон яг таны хэлж байгаа шигээр “Хятад вакцин муу биш. Гэхдээ бид вакциныг хольж тарихаар боллоо” гэдгийг хэлсэн. Манай улсын хувьд ч мөн вакциныхаа бодлогыг өөрчлөх шаардлагатай юу?
-Шаардлагатай. Бид янз янзын судалгаа хийж л байна. Бид вакцин хийлгэснээс хойш хоёр долоо хоногийн дараагаас хэмжилт хийсэн. Одоо эхний тун хийлгэсэн хүмүүс бараг гурван сар болчихлоо. Шингэний дархлаа бол нэгдүгээр шатны дархлаа буюу вирүс биед оронгуут саармагжуулж байгаа зүйл юм. Тэгэхээр хоёр тун синофарм хийлгэсэн хүмүүсийн хувьд халдварын тархалтад ямар ч эерэг нөлөө үзүүлэхгүй нь гэдэг нь судалгаагаар тогтоогдсон. Гэхдээ нэг асуудал бий. Вакцины хоёр тунг хийсний дараа файзер эсвэл өөр вакцин хийлгэвэл нь ямар вэ гэдгийг судалж байна. Бусад судлаачдын хийснээр файзер хийх сайн хөрсийг синофарм бий болгожээ гэж харж байна. Өнгөрөгч долоо хоногт Лебаноны судлаачидтай ярихад, тэдний ажиглалтаар нааштай үр дүн гарч байна. Гэхдээ үүний тулд судалгаагаа л сайн хийх ёстой. Зөв төлөвлөж, гаж нөлөө хэр гарах юм, ямар нөлөөтэй байх вэ, мутациудаас сайн хамгаалах уу гэдэг эмнэлзүйн судалгааг маш сайн хийх ёстой.
-Холимог хувилбар байгаа тохиолдолд үр нөлөө ямар байх вэ гэдгийг та ярьж байна. Дэлхийн олон хэвлэлийн бичиж байгаагаар хятадын вакцин нь уламжлалт арга буюу зуун жилийн өмнөх аргыг хэрэглэжээ.
-Гэхдээ энэ нь муу зүйл биш.
-Муу зүйл гээгүй. Гэхдээ дельта хувилбарын эсрэг үзүүлэх нөлөө нь маш бага байна. Эсрэгээрээ шинэ технологийг ашигласан модерна, файзер нь сайн нөлөөтэй байна гэдгийг дэлхий даяараа мэдчихлээ. Таны хэлж буйгаар бид хоёр тун хятад вакцин тариулчихсан. Одоо тэгвэл дахиад хийлээ гэхэд хоёр тунг хийлгэх ёстой юу?
-Судалгаагаа л сайн хийх ёстой. Хэрвээ хоёр тун вакцин нь сайн хөрс болжээ гэвэл нэг тун хийхэд болно. Японы ард түмэн бидэнд 2,3 сая тун файзер өгч байна шүү дээ. Тэгэхээр хэрвээ нэг тун л хийх боломжтой нь судалгаагаар тогтоогдчихвол нөгөө вакцин хийх шаардлагатай нийт хүн амдаа дахиад нэг нэг тун файзер хийчихэд уг нь хүрэх юм.
-Бид заавал шинээр судлах гэж байхаар холимог вакцин ашиглаж байгаа Тайланд, Индонезийн судалгааг ашиглачихаж болохгүй юу?
-Одоогоор хэвлэгдсэн судалгаа алга. Туркууд гэхэд синовакын хоёр тунгийн дараагаар файзерыг сонголтоор хийх боломжийг эмч нартаа олгоод байна. Бид аль болох нарийн судлах л ёстой. Нэг талаас энэ нь бидэнд гарц болох төдийгүй шинээр мэдлэг хуримтлуулж байгаа дэлхийд бид хувь нэмрээ оруулах боломж юм.
-Ер нь вакцин гэж байснаас эртхэн хөнгөн тусаад эдгэчихсэн нь дээр үү?
-Анагаах ухааны олон жилийн мэдлэг туршлагаас зөвлөхөд энэ вирүсийг аль болох авахгүй байх нь хамгийн сайн. Хэдий хөнгөн өвдөөд өнгөрлөө гэсэн ч урхагтай. Хүн бүхний хийх, анхаарах ёстой зүйл бол маскаа зүүх, агаар сэлгэх, зай баримтлах, гадуур явахгүй байх гэсэн дэглэмүүдээ маш сайн хичээх хэрэгтэй.
