/2021.11.06/
Устсан гэж бодсон Байжи далайн гахай нь Хятадын зүүн хэсэгт орших Хөх мөрөнд сэлэхээ больсон ч одоо та зочны өрөөндөө сэлж байхыг нь харах боломжтой гэнэ. Бусад устаж үгүй болсон амьтдын хамт түүнийг бодитоор харах юм байна.
"Устсан амьтдын амьтны хүрээлэн"-ийн үүсгэн байгуулагч захирал Себастьян Коседагийн 2020 онд эхлүүлсэн шинэ төсөл бөгөөд Snapchat линзээр дамжуулан өөрийн хүрээлэн буй орчинд устаж үгүй болсон ан амьтдын 3D дүрслэлийг ажиглаж, харилцах боломжийг олгох ажээ.
Та далайн гахайг усан дотор эргэлдэж, эргэн тойрныхоо усыг хэрхэн хөдөлгөж байгааг харж болно. Мөн усанд хөвж буй уут харагдах ба энэ нь түүний амьдрах орчинд нэвчсэн хуванцар хог хаягдлыг илтгэнэ.
Коседагийн танилцуулж буй амьтад сүүлийн 20 жилд хүний буруу үйл ажиллагааны улмаас бүгд устаж үгүй болсон. Төслөөр дамжуулан тэрээр "иргэдийн ухамсарыг дээшлүүлж, өөрчлөлт хийх уриалга дэвшүүлэх бөгөөд аль хэдийн алдсан зүйлийг эргүүлэн сануулах" зорилготой юм байна.
Лондонд амьдардаг 32 настай Коседа хүмүүс зочны өрөөнд сэлж буй далайн гахайг хараад "Бурхан минь, энэ үнэхээр үзэсгэлэнтэй юм" гэж хэлдэг. Тэгээд дараа нь: "Бурхан минь, энэ нь устаж үгүй болсон юмуу? Үнэхээр харамсалтай юм". "Өө, би үүнийг бодит амьдрал дээр хэзээ ч харж чадахгүй нь" гэж хэлдэг гэжээ.
"Энэ бүхэн тэр бүр харагдаад байдаггүй учраас эдгээр амьтад Хөх мөрөн шиг бидний очиж харж чадахгүй газар устаж үгүй болж байгаа нь харамсалтай" гэж тэр нэмж хэлэв. "Хэрвээ энэ хэвээр хүмүүс буруу үйл ажиллагаагаа явуулсаар, орчноо бохирдуулсаар байвал нөхцөл байдал улам муудна."
"Ханцагийн дарь эх" хочтой Байжи нь Хөх мөрөн болон хөрш зэргэлдээ Цянтан мөрөнд амьдардаг голын далайн гахайн төрөл юм. Үүнийг 2006 онд устаж үгүй болсон гэж зарласан бөгөөд хамгийн сүүлд 2001 оны 11-р сард хээлтэй эмэгчинг олж харсан байна. Устсан гол шалтгаан нь амьдрах орчны доройтол болон орон нутгийн загас агнуурт санамсаргүй байдлаар баригдсантай холбоотой гэж үздэг ажээ.
Дэлхий даяар зэрлэг амьтдын тоо толгой буурч байна. Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн саяхны тайланд дурдсанаар сүүлийн 50 жилийн хугацаанд дэлхийн зэрлэг ан амьтдын бараг гуравны хоёр нь устаж үгүй болсон бөгөөд одоогоор 38500 гаруй зүйл устах аюулд ороод байгаагийн 41% нь хоёр нутагтан, 37% нь акул бол хөхтөн амьтдын 26%, шувуудын 14% багтаж байгаа гэнэ.
Коседагийн төсөл эхний ээлжинд Байжи далайн гахай, Пиренейн янгир, Баруун Африкийн хар хирс, Формосан үүлтэй ирвэс, Карибын тэнгисийн лам тамга зэрэг саяхан устаж үгүй болсон таван амьтанд анхаарлаа хандуулж байгаа ажээ. Далайн гахай, янгир зэрэгт зориулсан линзийг аль хэдийн гаргасан бөгөөд Коседа болон түүний багийнхан одоо хирс дээр ажиллаж байгаа бөгөөд ойрын зургаан сарын дотор дуусгахаар төлөвлөж байгаа гэнэ.
Тэд Лондонгийн Их Сургуулийн коллежийн судлаачидтай хамтран амьтдын загвар гаргахад хамтран ажиллаж байна. Тэд эхлээд гэрэл зургуудыг олж, дараа нь үндсэн 3D загваруудыг бий болгож, гэрэл зурагтай аль болох ойртуулахыг хичээж байгаа гэнэ.
"Үндсэндээ араг яснаас нь эхлэн хийж байгаа учраас маш их цаг зарцуулдаг" гэж Коседа нэмж хэлэв. "Утсан хүүхэлдэй хөдөлгөхөд ямар их цэгүүд байдгыг төсөөлөөд үз дээ. Тэр бүгдийг амьтанд зориулж бүтээж, дараа нь аль болох амьд мэт харагдуулах хичээж байна."
Коседа бол устаж үгүй болсон амьтдыг дүрслэн харуулах технологи ашигладаг цорын ганц хүн биш юм. Францад төвтэй SAOLA Studio нь Парисын Байгалийн түүхийн үндэсний музейтэй хамтран "Revivre" нэртэй төслийн хүрээнд устаж үгүй болсон эсвэл устах дөхсөн 11 амьтдын дүрсийг бодит байдлыг ашиглан бүтээжээ. 2016 онд Google Arts & Culture нь 50 гаруй байгалийн түүхийн музейтэй хамтран үлэг гүрвэлийн виртуал бодит байдлыг бий болгосон.
Өөрийн “Studio Koseda” загварын студи ажиллуулдаг Коседа сүүлийн хоёр жилд л өөрийнхөө төслүүдэд анхаарлаа хандуулж эхэлсэн бөгөөд "эхний хэдэн төсөл байгаль орчны асуудалтай холбоотой байхыг хүссэн" гэжээ.
Түүний "Устсан амьтдын амьтны хүрээлэн" байгуулах санаа нь хөл хорионы үеэр байгаль өөрөө өөрийгөө эдгээж байгаа эсэх талаар ахтайгаа ярилцаж байх үед гарсан санаа гэнэ.
